Wetsvoorstel aanpak meervoudige problematiek sociaal domein ingediend bij de Tweede Kamer

Op 30 januari 2023 is het Wetsvoorstel aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (‘Wams’) ingediend bij de Tweede Kamer. De Wams is een wijziging en aanvulling van de Wmo 2015 en andere wetten in het sociaal domein. Het wetsvoorstel voorziet in grondslagen voor domein-overstijgende verwerking van persoonsgegevens om een gecoördineerde aanpak van meervoudige problematiek in het sociaal domein mogelijk te maken. Daarnaast bevat het wetsvoorstel ook bepalingen die regelen hoe de gecoördineerde aanpak moet worden vormgegeven.

Wat is er aan de hand?

Sinds de decentralisatie in 2015 wordt van gemeenten verwacht dat zij maatwerk leveren aan hun inwoners. Bij een relatief klein deel van de inwoners is sprake van complexe (meervoudige) problematiek, waarbij ondersteuning vanuit meerdere domeinen nodig is. Het gaat om ongeveer 4% van de inwoners. Bij hen spelen er (meerdere) problemen op het terrein van de Wmo 2015, jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen, jeugdreclassering, schuldhulpverlening en ondersteuning op grond van de Participatiewet, maar bijvoorbeeld ook op aanpalende domeinen zoals inburgering, veiligheid en openbare orde.

Wettelijke grondslag gegevens delen

De huidige Wmo en andere wetten in het sociaal domein bevatten geen wettelijke taak voor de gemeenten om voor individuele inwoners een integrale aanpak van deze problematiek tot stand te brengen. Daardoor bestaat momenteel geen grondslag voor een domein-overstijgende verwerking van persoonsgegevens, terwijl de AVG zo’n grondslag wel vereist.

In 2016 constateerde het – destijds – College bescherming persoonsgegevens – hier een knelpunt, omdat een verwerkingsgrondslag voor het opvragen en verwerken van deze gegevens door gemeenten ontbrak. Gemeenten kunnen dit probleem niet ondervangen door toestemming te vragen aan betrokkenen voor het verwerken van hun gegevens, aangezien de heersende leer is dat toestemming in relatie tot de overheid niet in vrijheid gegeven kan worden. Er was dus een wetswijziging nodig om die gegevensverwerking mogelijk te maken.

De Wams beoogt daarom te voorzien in een expliciete grondslag voor de gegevensverwerking die nodig is om tot een integrale aanpak en samenwerking te komen bij meervoudige problematiek, om zo knelpunten op gebied van privacy bij een gecoördineerde aanpak weg te nemen.

Gecoördineerde aanpak

De Wams doet echter meer dan het mogelijk maken van de benodigde gegevensuitwisseling in het licht van de AVG. Het wetsvoorstel schrijft ook voor dat gedurende de gecoördineerde aanpak een coördinator moet worden aangesteld, en wat deze coördinator precies moet doen. Verder beschrijft het wetsvoorstel hoe het casusoverleg moet worden vormgegeven, alsmede de werkwijze van het meldpunt waar inwoners en zorgverleners casussen kunnen melden. Het gevolg hiervan is dat een uniforme werkwijze wordt voorgeschreven voor de gecoördineerde aanpak door gemeenten. Op die voorgeschreven uniforme werkwijze is nu al kritiek geuit, onder andere door de Afdeling Advisering van de Raad van State die zich afvraagt of deze voorgeschreven aanpak wel voldoende doordacht is en of het wetsvoorstel op deze manier niet verder gaat dan nodig is om de gegevensverwerking mogelijk te maken. Het wordt dus interessant om te zien of het huidige wetsvoorstel standhoudt tijdens behandeling in de beide Kamers of dat er nog wijzigingen gaan plaatsvinden.

Gegevensverwerking bij gecoördineerde aanpak

Het wetsvoorstel maakt ingrijpende gegevensverwerking door de gemeente en andere betrokken partijen uit het sociaal domein, mogelijk. Een aantal interessante aspecten uit het wetsvoorstel:

  • Onder de gegevens die door de gemeente mogen worden verwerkt, vallen ook gezondheidsgegevens en strafrechtelijke gegevens (waaronder politiegegevens).
  • Het wetsvoorstel geeft de gemeente de bevoegdheid om gegevens die de gemeente al verwerkt op basis van een andere wettelijke bevoegdheid verder te verwerken in het kader van de gecoördineerde aanpak.
  • Het wetsvoorstel regelt in welke gevallen partijen uit het sociaal domein, zoals zorg- en jeugdhulpaanbieders, verplicht zijn om desgevraagd gegevens aan de gemeente te verstrekken.
  • In bepaalde gevallen mag de gemeente ook de persoonsgegevens van gezinsleden van een cliënt verwerken, bijvoorbeeld als de meervoudige problematiek niet alleen de cliënt betreft maar ook zijn gezinsleden.
  • Onder omstandigheden kunnen ook persoonsgegevens worden verwerkt zonder toestemming van de cliënt.
  • Het wetsvoorstel bevat bepalingen die de doorbreking van het medisch beroepsgeheim betreffen. Uitgangspunt van het wetsvoorstel is dat de verplichting om gegevens aan de gemeente verstrekken niet geldt als het medisch beroepsgeheim daaraan in de weg staat. Het wetsvoorstel bevat daarop een vrij uitgebreide uitzondering. Het beroepsgeheim mag worden doorbroken, als de verstrekking naar het oordeel van de hulpverlener noodzakelijk is om goede hulp te verlenen, om ernstige meervoudige problematiek van de cliënt of zijn gezinsleden te beperkten of te voorkomen, en dit in het belang is van de cliënt, zijn gezinsleden of mensen in hun omgeving. Deze regeling gaat veel verder dan de op dit moment geldende uitzonderingen voor doorbreking van het beroepsgeheim. Het is dan ook maar zeer de vraag of deze uitzondering wenselijk en juridisch houdbaar is.

Gevolgen en planning

Voor zorgaanbieders in het sociaal domein is dit wetsvoorstel zeker relevant om te volgen. Welke gegevens van cliënten en hun gezinsleden mogen zorgaanbieders straks met de gemeente en andere betrokken partijen delen? Wat als daarvoor doorbreking van het beroepsgeheim nodig is? En de belangrijkste vraag: levert dit daadwerkelijk een verbetering op van de hulp aan cliënten met complexe problematiek?

Het wetsvoorstel is op 30 januari 2023 ingediend bij de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel is nog niet inhoudelijk behandeld. Wij zullen de behandeling van het wetsvoorstel met interesse volgen en houden jullie daarvan op de hoogte.

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel, neem dan contact op met Anne ten Brummelhuis of Eline Lam.

Comments are closed.