Toezicht op transparante bedrijfsvoering en het verbod op winstoogmerk; hoe toetst de NZa?

In dit artikel gaan we in op de beleidsregel van de NZa ten aanzien van de transparante bedrijfsvoering en het verbod op winstoogmerk. De NZa geeft in deze beleidsregel duidelijke uitleg over hoe de inrichting van een transparante bedrijfsvoering en de verantwoording van winstuitkering eruit moeten zien. We zetten de belangrijkste aandachtspunten hieronder voor je op een rij.

Sinds 1 januari 2022 houdt de NZa toezicht op de eisen die worden gesteld aan de transparante bedrijfsvoering en financiële administratie en op het verbod op winstoogmerk. In deze beleidsregel beschrijft de NZa de uitgangspunten die zij in acht neemt bij de uitoefening van het toezicht op de transparante bedrijfsvoering en financiële administratie en op het verbod op winstoogmerk. Hierbij zal de NZa in algemene zin kijken naar de transparantie, ordelijkheid en controleerbaarheid van de bedrijfsvoering.  

Voor wie?

De eisen aan de transparante bedrijfsvoering en financiële administratie gelden voor zorgaanbieders in de zin van de Wmg. De eisen zijn ook van toepassing op de organisatorische verbanden zonder rechtspersoonlijkheid van zorgaanbieders, denk hierbij aan VOF’s en maatschappen. Het toezicht op het winstoogmerk is relevant voor alle zorginstellingen, of ze nou onder het verbod vallen of niet. Voor zorginstellingen die  niet onder het verbod op winstoogmerk vallen, gelden namelijk transparantieverplichtingen ten aanzien van de (mogelijke) winstuitkering.

Ordelijke bedrijfsvoering

Om te voldoen aan de eis van een ordelijke bedrijfsvoering, moet je als zorgaanbieder onder meer de volgende zaken regelen;

  • Zorg ervoor dat de taak, verantwoordelijkheids -en bevoegdheidsverdeling op het gebied van de financiële bedrijfsvoering, intern uitvoerende en toezicht- of toetsingsfuncties eenduidig zijn afgebakend.
  • Maak in financiële zin onderscheid tussen activiteiten op het gebied van zorgverlening en eventuele andere beroeps- of bedrijfsmatige activiteiten.  Deze eis gaat bijvoorbeeld over  winkels binnen het gebouw van de instelling, maaltijdverzorging aan derden, exploitatie van de parkeergarage etc.
  • Zorg dat je kan aantonen dat je volledig inzicht hebt in de aard en omvang van al je beroeps- of bedrijfsmatige activiteiten.

Om te voldoen aan de eisen van controleerbaarheid van de bedrijfsvoering, moet men letten op de:

Inrichting van de bedrijfsvoering

Zorg dat je de inrichting van de financiële bedrijfsvoering en de verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden schriftelijk vastlegt. Dit kan zijn in een bestuursreglement of andere regeling, of het kan in een verzameling van documenten. De NZa geeft aan dat het nodig is dat wat is vastgelegd en de uitvoering in de praktijk overeenstemmen. 

  • Regel dat de vastlegging actueel en inzichtelijk is en dat deze een getrouw beeld geeft van de verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden met betrekking tot de financiële bedrijfsvoering.
  • Controleer dat de vastlegging alle organen, niveaus en onderdelen van de zorgaanbieder bevat, voor zover zij beschikken over taken, bevoegdheden en/of verantwoordelijkheden ten aanzien van de financiële bedrijfsvoering van de zorgaanbieder.
  • Leg alle samenwerkingsverbanden van de zorgaanbieder op het gebied van financiële bedrijfsvoering vast.

 Volledigheid

  • Zorg dat je alle betalingen, ontvangsten en verplichtingen op inzichtelijke wijze vastlegt in de financiële administratie.
  • Houd er rekening mee dat de schriftelijke vastlegging altijd door de NZa of door een door de NZa aangewezen derde raadpleegbaar moet zijn.

Traceerbaarheid van betalingen, ontvangsten en verplichtingen

Er moet sprake zijn van een logisch papierspoor tussen ontvangsten, betalingen, verplichtingen en diensten die daartegenover staan. Ook moet inzichtelijk zijn wie de verplichting is aangegaan en op welk moment. Daarom is het belangrijk om duidelijkheid te scheppen in de financiële administratie.

  • Draag er zorg voor dat ontvangsten en betalingen te herleiden zijn naar bron en bestemming.
  • Geef op inzichtelijke wijze aan wie op welk moment welke verplichting voor of namens de zorgaanbieder is aangegaan.
  • Richt de financiële administratie moet zodanig ordelijk en controleerbaar in dat de NZa of een daartoe aangewezen persoon te allen tijde de herleidbaarheid kan toetsen.

Het verbod op winstoogmerk

Wanneer het verbod op winstoogmerk geldt, toetst de NZa het feitelijk handelen van de instelling en het oogmerk van de instelling. De instelling mag dan niet het oogmerk hebben om winst te behalen en er mag dan geen winst worden uitgekeerd. is bijvoorbeeld al het geval als in de statuten van een BV de mogelijkheid om winst uit te keren niet is uitgesloten. De NZa benadrukt nog wel dat het behalen van een positief resultaat op zichzelf niet verboden is.

Wanneer voor een instelling een winstoogmerk wel is toegestaan, controleert de NZa of voldoende transparantie wordt geboden over de structuur en of wordt voldaan aan de eisen aan ordelijkheid en controleerbaarheid van de bedrijfsvoering. Het is aan de zorgaanbieder zelf om aan de gestelde eisen invulling te geven. Daarvoor kan de zorgaanbieder aansluiten bij de relevante bepalingen uit bijvoorbeeld de Governancecode Zorg.

Daarvoor moet je de volgende zaken regelen:

  • Baken de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden op het gebied van de uitkering van winst eenduidig af.
  • Zorg dat er een eenduidige verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden is tussen intern uitvoerende en toezicht- of toetsingsfuncties met betrekking tot het uitkeren van winst.
  • Leg de verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden met betrekking tot het uitkeren van winst schriftelijk vast. Zorg dat de vastlegging actueel en inzichtelijk is.
  • Controleer altijd of de uitgekeerde winst in de financiële administratie herleidbaar is van bron naar bestemming.

Binnen het toezicht op de transparante winstuitkering verwacht de NZa niet van een zorgaanbieder die geen interne toezichthouder hoeft aan te stellen op grond van de Wtza, dat wel doet. Met de beleidsregel worden geen nieuwe verplichtingen in het leven geroepen en wordt aangesloten bij de geldende wetgeving en de praktijk.

Toezicht en handhaving

In het toezicht houdt de NZa rekening met de grootte, de vorm en de marktpositie van de zorginstelling, maar in beginsel gelden voor grote en kleine zorginstellingen dezelfde regels.

Ter handhaving van de transparante bedrijfsvoering kan de NZa, afhankelijk van de situatie, een aanwijzing, een last onder dwangsom of een bestuurlijke boete inzetten. In het geval van overtreding van het verbod op winstoogmerk kan een last onder dwangsom betekenen dat je de uitgekeerde winst moet terugvorderen bij de aandeelhouders. Hiervoor is de zorginstelling dan zelf verantwoordelijk. De discussie over het verbod op winstoogmerk is nog altijd gaande. Naar verwachting zal de winstuitkering in de zorg in de toekomst nog verder aan banden worden gelegd. Als je meer wil weten over transparante en integere bedrijfsvoering, lees dan ook deze bijdrage op Recht in de Zorg.

Comments are closed.