Vindt de arts die een fout maakt steeds vaker de volgende dag een aansprakelijkstelling van de patiënt in de bus? Arts/jurist en onderzoekster D.M.T.V. (Désirée) Klemann onderzocht de schadeclaims in de ziekenhuiszorg in de periode 2007-2016 en kwam tot een genuanceerd beeld.
Medische aansprakelijkheid
Rijk worden van een medische fout, “Amerikaanse toestanden”, ronkende televisie-programma’s over medische missers, onbetaalbare beroepsaansprakelijkheidsverzekeringen voor artsen, defensieve geneeskunde, claimbeluste patiënten… medische aansprakelijkheid is een thema dat omgeven is door negatieve emoties en associaties. Dan is het goed als er objectief onderzoek naar de praktijk wordt gedaan en de “harde cijfers” in kaart worden gebracht en worden geanalyseerd. Waar staan we anno nu en hoe moeten we de ontwikkelingen duiden?
Toegenomen schadelast
Het beeld dat uit het onderzoek oprijst is duidelijk: zorginstellingen hebben de afgelopen jaren steeds meer kosten moeten maken aan schadeclaims wegens fouten. Van 2007 tot en met 2016 is het bedrag dat is besteed aan medische aansprakelijkheidsclaims bijna vervijfvoudigd. Dat blijkt uit een onderzoek van arts-jurist-onderzoeker Désirée Klemann c.s., dat 22 mei 2018 is gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
Hogere uitkering per patiënt
De (totale) uitgekeerde schadelast per patiënt ging van € 9,4 miljoen in 2007 naar € 43,2 miljoen in 2016. De gemiddelde schade per claim was in 2007 nog een bedrag van € 7.170,– en bedroeg in 2016 € 24.260 euro. Dit gemiddelde wordt wel sterk beïnvloed door enkele excessieve schade-uitkeringen, zoals een bedrag van € 1,9 miljoen in 2016. Het hoogste bedrag aan smartengeld dat tot op heden door de rechter is toegewezen bedraagt € 225.000,– (Hof Arnhem-Leeuwarden 8 mei 2018, vindplaats: ECLI:NL:GHARL:2018:4193). Het betreft hier overigens een personenschadezaak die niet ziet op medische aansprakelijkheid, maar op letselschade (ernstige brandwonden) veroorzaakt door het gooien van een brandbom (molotov-cocktail) in een slaapkamer van een huis.
Aantal claims stabiel
Is ook een grote stijging van het aantal claims door de jaren heen merkbaar? Nee, het aantal claims per jaar is nauwelijks gestegen als men dit afzet tegen de zorgvraag. In de genoemde tien jaar werden in totaal ruim 15.000 schadeclaims ingediend. Het aantal schadeclaims steeg in de onderzochte periode met 4,5% , maar deze stijging houdt gelijke tred met de toegenomen zorgvraag in deze periode. Het aantal claims is in de periode 2007-2016 dus niet noemenswaardig gestegen. Tot 2013 steeg het aantal ingediende schadeclaims jaarlijks; daarna stabiliseerde dit aantal.
Onderlinge verdeling
Van de uitgekeerde schadelast ging ruim 52% naar de patiënt en van de overige 48% werden andere kosten betaald die vereist zijn voor de behandeling en beoordeling van de claim, zoals de kosten van de rechtsbijstandsverlener/advocaat, de medisch adviseur, de medisch deskundige, de arbeidsdeskundige, et cetera. Het is bekend dat behandeling van letselschadeclaims een kostbaar en tijdrovend proces is omdat maatwerk is vereist. Dat ziet men terug aan deze verdeling.
Maatschappelijke context
Als een belangrijke oorzaak voor de toegenomen schadelast wordt “de terugtredende overheid” genoemd: de eigen bijdragen van patiënten aan zorg zijn verhoogd, waardoor die bijdragen worden teruggeclaimd bij de aansprakelijke partij na een medische fout. Ook werken steeds meer mensen niet in loondienst, maar bijvoorbeeld als zzp’er, waardoor er meer inkomensverlies is na een medische fout. Andere oorzaken voor de toegenomen schadelast zijn een stijging van het smartengeldniveau (de vergoeding voor immateriële schade) en toegenomen kosten van rechtsbijstand (buitengerechtelijke kosten).
Conclusie
Kortom, het aantal claims is in het afgelopen decennium slechts licht gestegen, maar de uitgekeerde schadelast per claim is wel sterk toegenomen. Dit komt deels door enkele excessieve schadeclaims, die van grote invloed zijn op het gemiddeld, maar ook door de terugtredende overheid. De maatschappelijke context is dus sterk van invloed op de hoogte van de schadeclaims. In zoverre is de term “Amerikaanse toestanden” niet helemaal onzinnig. Gelukkig kennen wij daarvan in Nederland nog wel een light version.
Onderzoeksmethode: de onderzoekers hebben gebruik gemaakt van geanonimiseerde gegevens over alle schadeclaims in de reguliere ziekenhuiszorg die werden ingediend in de periode 1 januari 2007-31 december 2016 bij Centramed en MediRisk. Deze medische aansprakelijkheidsverzekeraars verzekeren gezamenlijk circa 95% van de Nederlandse ziekenhuizen. Onderwerp van analyse (uitgevoerd met behulp van SPSS en Mathematica) was het aantal ingediende claims, de gemiddelde doorlooptijd, de wijze van afhandeling, ontwikkelingen in de totale schadelast en de aan de patiënt uitgekeerde vergoedingen. Het betreft een descriptief, evaluerend en vergelijkend onderzoek.
Auteur:
Esther Pans
Neem bij vragen contact op met Eline Lam.